Prof. Jan De Lepeleire 20 jaar na de start: ‘BelRAI voldoet echt aan alle benodigdheden in de zorg.'

In de zomer van 2023 wordt de BelRAI verplicht in de Vlaamse woonzorgcentra. Een zegen voor de zorgkwaliteit, zo zegt Prof. em. Jan De Lepeleire van de KU Leuven. Als huisarts stond hij bijna twintig jaar geleden aan de wieg van de BelRAI. ‘Die brengt zelfs dingen aan het licht waar je zelf nooit aan gedacht had. En dat is ook wetenschappelijk bewezen.’ In juni geeft hij daarover meer uitleg tijdens een webinar, vandaag vertelt hij alles over het ontstaan, de onderzoeksresultaten en de voordelen van de BelRAI.

20 jaar BelRAI

Meer dan 20 jaar geleden werd de aanzet gegeven voor de ontwikkeling van de BelRAI. Een boeiende uitdaging voor Jan de Lepeleire, toen nog hoogleraar aan de KU Leuven. ‘In 1999 besliste het RIZIV om een alternatief te ontwikkelen voor de KATZ-schaal op vraag van de thuisverpleegkundigen en rusthuizen. Die bestond namelijk uit amper zes vragen. De KU Leuven werd uitgekozen om samen met de universiteit van Luik een nieuw voorstel te maken. Op qualidem.be kun je trouwens alle rapporten nog nalezen.’

‘BelRAI maakt het mogelijk om de werkelijke problemen te identificeren zodat een verhuis naar een WZC kan vermeden of uitgesteld worden.’

‘Na onderzoek bleek dat de Resident Assessment Instrument (RAI) voldeed aan alle vooropgestelde vereisten. Die werd trouwens ontwikkeld door de assistenten van Katz, de ontwerper van het Katz-systeem. De filosofie van dat systeem zit trouwens nog altijd verweven in de RAI(*), alleen is de RAI natuurlijk veel complexer en uitgebreider.’

Langer thuis wonen

Uit het onderzoek in die periode kwamen twee conclusies naar boven. ‘De KATZ-schaal is nog altijd ideaal voor eenvoudige dingen en kortlopende zorg. Bijvoorbeeld iemand die thuiskomt na een operatie. Maar voor wie overweegt om te verhuizen naar een woonzorgcentrum is méér nodig. Het gaat immers om een zeer grote stap en investering, zo’n 5000 euro per maand inclusief de RIZIV-kosten. Dat is vreselijk duur voor de bewoners én de overheid. Eigenlijk wordt een woonzorgcentrum onbetaalbaar zonder spaargeld, zelfs als je veertig jaar lang gewerkt hebt. De BelRAI maakt het mogelijk om de werkelijke problemen te identificeren zodat een verhuis naar een wzc kan vermeden of uitgesteld worden.’

‘Het brengt zelfs dingen aan het licht waar je zelf niet aan gedacht had als huisarts. Dat is ook wetenschappelijk onderbouwd.’

De BelRAI blijkt in de praktijk een proactieve methodiek. ‘Het gaat inderdaad om een revaliderend én activerend instrument. Dat wil zeggen dat het de problemen blootlegt en ook naar oplossingen zoekt. Nog een voorbeeld. Ik denk aan een thuisverpleegkundige die een 78-jarige vrouw naar een woonzorgcentrum wou sturen zonder specifieke evaluatie. Uit de beoordeling die ik maakte, bleek dat ze incontinent was. Maar ze raakte gewoon niet op tijd in het toilet. Ik heb de zetel omgedraaid en de kinesist laten zorgen voor een gangrevalidatie. Probleem (voorlopig) opgelost.’

‘Je kunt dus beter kijken naar wat nog wel kan in plaats van te zeggen: Het gaat niet meer. Daarvoor is de BelRAI ideaal, want mensen hebben vaak niet (meer) door dat ze een bepaald probleem hebben. Dat komt doordat ze zich geleidelijk aanpassen en er dus niet langer bij stilstaan. Ze gaan het niet zo snel spontaan vertellen, maar wel als antwoord geven op een specifieke vraag.’

BelRAI detecteert meer problemen

‘Een tweede conclusie is dat de BelRAI voldoet aan alle benodigdheden in de zorg. Er werd te veel verwacht van de huisarts als het gaat om het detecteren van problemen. Zowel vanuit de overheid als van de woonzorgcentra en geriaters. Het gaat dan om problemen zoals valrisico, dementie, ondervoeding, … De algoritmes van de BelRAI identificeren wel degelijk al die problemen. Het brengt zelfs dingen aan het licht waar je zelf niet aan gedacht had als huisarts. Dat is ook wetenschappelijk aangetoond.’

Interdisciplinair overleg verloopt efficiënter

Een bijkomend voordeel voor de artsen is het overleg tussen alle partijen. ‘Vroeger ging er veel tijd verloren aan het interdisciplinair overleg tussen de verschillende artsen. Dankzij de BelRAI is er al een evaluatie nog voor het overleg plaatsvindt.. Welke problemen zijn er en hoe gaan we die aanpakken? Dat is voortaan de focus op die vergaderingen. De BelRAI resulteert dus in een behoorlijke tijdswinst.’

CRA’s stimuleren gebruik BelRAI

De coördinerende raadgevende arts (CRA) moet zorgen voor de populatie en waken over het beleid van de groep, zodat de huisartsen optimaal functioneren in een positief klimaat. Maar wat is zijn rol precies in het BelRAI-verhaal? ‘Hij moet vooral weten wat de BelRAI inhoudt en het zorgpersoneel stimuleren om het op een goede manier te gebruiken. En hij moet met het BelRAI-rapport aan de slag gaan en oplossingen te zoeken tijdens de teamvergadering in overleg met de huisarts. Die laatste schrijft uiteindelijk de voorschriften.’

Implementatie in Vlaanderen

Vanaf 1 juli 2023 wordt BelRAI verplicht ingevoerd in Vlaanderen en in het Duitstalige landsgedeelte. In Wallonië is daar voorlopig geen sprake van tot grote verbazing van Prof. Em. Jan De Lepeleire. ‘Helaas hebben ze in Wallonië twintig jaar later nog nooit van de RAI gehoord. Ze hebben nochtans het rapport gekregen, maar misschien is het verticaal geklasseerd. Franstalige collega’s vertelden mij onlangs dat ze een alternatief zochten voor de KATZ-schaal, maar dat is gewoon de RAI! Ik vind dat schrijnend, want het heeft veel moeite en geld gekost om het rapport op te stellen indertijd.’

Webinar voor CRA's en woonzorg directie

Als gediplomeerd BelRAI-trainer vanuit de federale overheid werkt Prof. Em. De Lepeleire met de Pyxicare-app omwille van de gebruiksvriendelijkheid en het visuele aspect. Hij is dus prima geplaatst om een van onze webinars over BelRAI te geven. ‘In het webinar probeer ik aan huisartsen en CRA’s uit te leggen wat zij uit de BelRAI kunnen halen. Voor mij als huisarts is dat duidelijk. Het heeft heel veel klinische voordelen, maakt mijn werk eenvoudiger, vereenvoudigt mijn administratie, verbetert mijn zorgkwaliteit en ondersteunt mij in het interdisciplinair samenwerken.'

Bekijk het webinar via deze knop:

(*) in 1999 was er nog sprake van 'RAI', het "Resident Assessment Instrument". Later werd dit 'interRAI', toen het instrument ook werd uitgebreid naar een geïntegreerde suite met versies voor de thuiszorg, acute zorg, ggz, gehandicaptenzorg enz. 'BelRAI' werd daarvan de Belgische vertaling.